การวิจัยครั้งนี้มีความมุ่งหมายเพื่อ 1) พัฒนารูปแบบความสัมพันธ์เชิงสาเหตุ     ของปัจจัยทางการบริหารที่ส่งผลต่อคุณภาพผู้เรียนในโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และ2) ตรวจสอบรูปแบบความสัมพันธ์เชิงสาเหตุของปัจจัยทางการบริหารที่ส่งผลต่อคุณภาพผู้เรียนที่พัฒนาขึ้นกับข้อมูลเชิงประจักษ์ การดำเนินการวิจัยแบ่งเป็น 2 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 เป็นการกำหนดกรอบแนวคิดการวิจัย ประกอบด้วย การวิเคราะห์เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ และการศึกษาโรงเรียนดีเด่น ระยะที่ 2 เป็นการตรวจสอบสมมติฐานการวิจัย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามชนิดมาตราส่วนประมาณค่า มีค่าอำนาจจำแนกระหว่าง 0.22-0.85 และค่าความเชื่อมั่นทั้งฉบับเท่ากับ 0.98 กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยผู้บริหารสถานศึกษา ครูวิชาการ และครูผู้สอนในกลุ่มสาระในโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการหาความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์อย่างง่ายของเพียร์สัน (Pearson’s Product moment Correlation Coefficient)  และใช้โปรแกรม LISREL version 8.72. ในการวิเคราะห์องค์ประกอบเชิงยืนยัน และตรวจสอบความสอดคล้องระหว่างรูปแบบเชิงสมมติฐานกับข้อมูลเชิงประจักษ์

ผลการวิจัยพบว่า

1. รูปแบบความสัมพันธ์เชิงสาเหตุของปัจจัยทางการบริหารที่ส่งผลต่อคุณภาพผู้เรียน ในโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประกอบด้วย ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลง วัฒนธรรมการเรียนรู้ขององค์การ การบริหารเชิงกลยุทธ์ สุขภาพองค์การ และพฤติกรรมการสอนของครู  คุณภาพผู้เรียน ประกอบด้วย ผู้เรียนมีสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดี ผู้เรียนมีคุณธรรม จริยธรรมและค่านิยมที่พึงประสงค์ ผู้เรียนมีทักษะการคิดเป็นและทักษะการทำงาน ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียน และผู้เรียนมีความใฝ่รู้และเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง 

2. รูปแบบที่พัฒนาขึ้นมีความสอดคล้องกับข้อมูลเชิงประจักษ์  โดยมีค่าสถิติดังนี้   χ2=  36.36, df = 79,  p-value = 1.00,  χ2/df = 0.46, RMSEA =  0.00, GFI =  0.99,  AGFI = 0.98, Largest Standardized Residual = 1.85 ค่าอิทธิพลของปัจจัยทางการบริหารที่ส่งผลต่อคุณภาพผู้เรียนในโรงเรียนสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จัดลำดับดังนี้ ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลงมีอิทธิพลทางตรงต่อคุณภาพผู้เรียนมากที่สุด รองลงมา คือ วัฒนธรรมการเรียนรู้ขององค์การ พฤติกรรมการสอนของครู การบริหารเชิงกลยุทธ์ และสุขภาพองค์การ  วัฒนธรรมการเรียนรู้ขององค์การ  มีอิทธิพลทางอ้อมต่อคุณภาพผู้เรียนมากที่สุด  รองลงมา คือ ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลง สุขภาพองค์การ และการบริหารเชิงกลยุทธ์   วัฒนธรรมการเรียนรู้ขององค์การมีอิทธิพลรวมต่อคุณภาพผู้เรียนมากที่สุด รองลงมา คือ  ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลง พฤติกรรมการสอนของครู  การบริหารเชิงกลยุทธ์ และสุขภาพองค์การ เมื่อพิจารณาจากค่าสัมประสิทธิ์พยากรณ์ (R2) ของปัจจัยทางการบริหารที่ส่งผลต่อคุณภาพผู้เรียน พบว่า ภาวะผู้นำการเปลี่ยนแปลง วัฒนธรรมการเรียนรู้ขององค์การ  การบริหารเชิงกลยุทธ์ สุขภาพองค์การ และพฤติกรรมการสอนของครู สามารถร่วมกันอธิบายคุณภาพผู้เรียนได้ร้อยละ 62

The objectives of this study were to 1) develop a causal relationship model of administrative factors affecting student quality in schools under primary educational service area offices in the north-eastern region of Thailand and 2) verify the developed causal relationship model of administrative factors affecting student quality with the empirical data. The study was divided into 2 phases.  Phase 1 was the construction of a research conceptual framework by the analysis of relevant papers and research, expert interviews and the study of outstanding schools. Phase 2 was the hypothesis test. Data was collected by using a set of rating scale questionnaire with the discrimination value between 0.22-0.85 and reliability value at 0.98. The subject group consisted of school directors, academic teachers and teachers in each subject in schools under the primary educational service area offices in the north-eastern region. Data analysis was done by finding its frequency, percentage, mean, standard deviation and Pearson’s Product moment Correlation Coefficient. The analysis of the confirmatory factors and the examination of goodness of fit between the hypothesis model and the empirical data were executed with LISREL software version 8.72.

The findings were as follows :

1. A causal relationship model of administrative factors affecting student quality in schools under the primary educational service area offices in the north-eastern region comprised transformational leadership, organizational learning culture, strategic administration, organizational health and teaching behaviours of teachers. Student quality consists of 1) student has sound body and mind; 2) student possesses virtue, morality and desirable values; 3) student has thinking and working skills; 4) student’s learning achievement; 5) student has desire to learn and continuously acquire new knowledge.

2. The developed model has goodness-of-fit with the empirical data with the statistics as follows: χ2= 36.36, df = 79, p-value = 1.00, χ2/df = 0.46, RMSEA = 0.00, GFI = 0.99, AGFI = 0.98, Largest Standardized Residual = 1.85. The effects of administrative factors on student quality in schools under the primary educational service area offices in the north-eastern region could be prioritised as follows. Direct effects, from highest to lowest, were transformational leadership, organizational learning culture, teaching behaviours of teachers, strategic administration and organizational health. Indirect effects, from highest to lowest, were organizational learning culture, transformational leadership, organizational health and strategic administration. Total effects, from highest to lowest, were organizational learning culture, transformational leadership, teaching behaviours of teachers, strategic administration and organizational health. When examined from a Coefficient of Determination (R2) of administrative factors on student quality, it was found that transformational leadership, organizational learning culture, strategic administration, organizational health and teaching behaviours of teachers could altogether explain 62 percent of student quality.